Siatki centylowe - co to takiego?
Siatka centylowa jest wykresem i jedną z metod oceny rozwoju fizycznego dziecka. Najczęściej bierze się w nich pod uwagę takie parametry jak wzrost, masa ciała, ale także obwód głowy. Są one oceniane na tle populacji dzieci z danego kraju. Siatki centylowe przypisano do płci - są różne dla dziewczynek i chłopców.
Jak wyglądają siatki centylowe?
Na siatce centylowej widoczne są osie - pozioma i pionowa. Na jednej z nich oznaczony jest wiek dziecka (pozioma), a na drugiej - wzrost lub waga (pionowa). Przez siatkę biegnie kilka linii krzywych, oznaczonych jako: 3, 10, 25, 50, 75 lub 97. To właśnie centyle - wartości, które określają wartość statystyczną w odniesieniu do wzrostu czy wagi dziecka. Mówią, jaki procent rówieśników waży lub mierzy tyle samo, mniej lub więcej niż badane dziecko. Za normę uważa się obszar między trzecim a 97. centylem.
Siatki centylowe. Jak z nich korzystać?
Wykresy wyglądają na nieco skomplikowane, ale korzystanie z nich jest szalenie proste. Jak czytać siatki centylowe?
Zasada posługiwania się tym narzędziem jest zawsze taka sama. Wystarczy na siatce centylowej przypisanej do płci odszukać: na osi poziomej - wiek dziecka, a na osi pionowej - oceniany parametr (wzrost czy wagę). Następnie, po naniesieniu danych na osie, należy poprowadzić linie proste, po czym zaznaczyć miejsce ich przecięcia. Teraz wystarczy odczytać, w jakim przedziale zawiera się wyznaczony punkt, znajdujący się między dwoma krzywymi, które wyznaczają tzw. kanały centylowe. Na siatce znajduje się siedem krzywych linii, które odpowiadają różnym centylom. Wiadomo, w którym centylu znajduje się dziecko.
Co oznacza wynik na siatce centylowej?
Dzięki siatkom centylowym można prześledzić indywidualny rozwój dziecka i porównać go z rozwojem rówieśników. Co to dokładnie oznacza?
Linie krzywe, czyli kanały centylowe pokazują, jaki procent dzieci w całej populacji, w danym wieku, tej samej płci, osiąga tę, większą lub mniejszą wartość pomiaru - masy ciała, wysokości lub obwodu głowy.
Ponieważ centyl mówi, jaki procent dzieci waży lub mierzy tyle samo, mniej lub więcej na tle innych dzieci w tym wieku, uzyskany przez dziecko wynik oznacza np.:
- jeśli wypadł na 50. centylu, oznacza to, że u połowy dzieci z danej populacji analizowany parametr przyjmuje wartości mniejsze, a u drugiej połowy - większe. Oznacza to, że dziecko jest średniego wzrostu i średniej wagi, ponieważ centyl 50. określa średni wynik na tle innych dzieci
- jeśli wynik wypadł na 75. centylu to oznacza, że dziecko jest cięższe/wyższe od 75 proc. dzieci jego płci i w jego wieku, lżejsze/niższe zaś od 25 proc.
Górną granicą normy jest 97. centyl (dzieci bardzo wysokie, dużo ważące), a dolną - trzeci (dzieci niskie, ważące najmniej).
Do czego jeszcze służą siatki centylowe?
Siatki centylowe oceniają rozwój fizyczny dziecka i pozwalają określić, czy jego wzrost i waga są proporcjonalne do wieku. Ale to nie wszystko.
Dzięki nim można też obserwować, czy dziecko rozwija się harmonijnie. Zaznaczanie na wykresach poszczególnych pomiarów pozwala uzyskać krzywą rozwoju. Dzięki niej można nie tylko sprawdzać, czy dziecko mieści się w granicach normy (zdefiniowanej jako przedział między linią trzecią a 97.), ale i przeanalizować proces wzrastania. Jeżeli krzywa rozwoju biegnie cały czas w tym samym przedziale centylowym lub w dwóch sąsiednich, nie ma powodu do niepokoju. Oznacza to, że dziecko rozwija się prawidłowo.
Siatki centylowe. Co powinno niepokoić?
Za niepokojące i wymagające konsultacji lekarskiej uznaje się wartości poniżej trzeciego i powyżej 97. centyla. Uwagi wymaga także sytuacja, gdy wartości są w normie, ale zauważalna jest rozbieżność pomiędzy wagą a wzrostem. Kolejną alarmującą obserwacją jest nieharmonijna krzywa rozwoju dziecka, czyli gdy kolejny pomiar nie znalazł się w tym samym przedziale centylowym lub w dwóch sąsiednich.
